Kelime olarak iki ucu delik boru anlamına gelir. Yani iki farklı bölge arasında iki ucu da açık olan boru olduğunu ifade eder. Vücudun her yerinde olabilir ve olduğu organ veya bölgenin önemine göre hayati önem arz edebilir. Şöyle ki bazı bağırsak ameliyatlarından sonra bağırsakla karın derisinin görünen kısmı arasında fistül (intestino cutanoz fistul) denilen bir kanal gelişebilir, böyle bir durumda hasta o bölgeden ciddi elektrolit ve gıda kaybedeceği için ölüme kadar gidebilir. Sayfanın içeriği anüs bölgesi olduğu için daha çok ondan bahsedeceğiz, diğer taraftan fistül denildiğinde akla anüs bölgesindeki fistüller akla gelir.
Nasıl Bir Hastalıktır
Yukarıda bahsedildiği gibi bir tür boru şeklinde kanaldır. Borunun bir ucu anal bölgeye yakın kalın bağırsağın rektum denilen son kısmına diğer ucu ise hastanın kendisinin de görebileceği makat civarına açılır. Bağırsağa açılana iç ağız diğerine ise dış ağız. Dış ağız bazen anal kanala yani dışarıdan bakıldığında görünemeyecek yere dışarıdan yarım – bir cm yukarıya açılabilir. Hastanın kendisi göremese bile bu konuda yetkin proctoloji uzmanları rahatlıkla görebilir teşhis edebilir ve tipini belirleyebilir. Tipi demişken fistüllerin çeşitli tipleri vardır. Bu tiplendirme bilimsel anlamda suprasfinkterik, trans sfinkterik gibi isimlerle anılsa da yaygın kullanılan adlandırma ile yapılmaktadır.
Kaç Çeşit Fistül Vardır?
İki guruba ayrılır
1- Basit (inkomplike); Kasları dolaşmayan
2- Karmaşık (komplike) ; Kasların arasından seyreden
Basit Fistüller; Yukarda tanımlanan boruya benzer yapının iç ağzı bağırsağa dış ağzı anüse yakın yere açılır. Borunun takip ettiği yol derinin hemen altıdır yani makat kaslarının anüse yakın tarafındadır bir diğer anlatımla kaslarla ilişkisi yoktur. Tedavisi son derece basittir, fistülektomi ve fistülotomi diye iki ameliyatı vardır ve her iki ameliyatın da başarısı % 98-99 düzeylerindedir. Tecrübeli bir cerrah tarafından teşhisi olduğu kadar tedavisi de kolaylıkla yapılabilmektedir. Hasta hastanede olmak isterse yapılabilir ancak muayenehane şartlarında rahatlıkla yapılabilecek kadar basit bir ameliyattır.
Karmaşık Fistüller; Komplike olarak ortak ad kullanılır, anal kas guruplarıyla ilişkisine göre farklı isimlerle de anılmaktadır ancak bunlar daha çok tıp literatüründe kullanılmaktadır. Kasların neresinden geçerse geçsin kas koruyucu ameliyat gerektirir. Kas koruyucu ameliyat yapılmazsa kaslar zedelenip görev yapamaz hale gelebilir. Kasların görev yapamaması tam bir felakettir, hasta gazını kontrol edemez ayrıca kirleneme şeklinde veya bayağı kaçak şeklinde dışkı kaçağı olabilir. Burada ameliyat yönteminin seçimi kadar bu işi yapan kişinin tecrübeli olması da önemlidir.
Çünkü komplike fistüllerin tedavisinde olumlu sonuç yapan kişi ve kullanılan teknolojik yönteme göre % 20 ile % 95 arasında değişmektedir. Tedavide seton, lazer, flap kaydırma, yapıştırma, kimyasal maddeyle yakma gibi değişik yöntemler uygulanmaktadır. Tahmin edileceği gibi sıradan genel cerrahın ayda bir iki vaka yapmasıyla elde edeceği tecrübe ve başarıyla her gün fistül ameliyatları yapan genel cerrahi uzmanlığı üzerine proctolojiyi öğrenmiş proctologların tecrübe ve başarı yüzdesi farklı olacaktır.
Tedavi konuları ayrı sayfada ayrıntılı bir şekilde ele alınacağı için ayrıca burada söz edilmemiştir.
Makatta Akıntı Sadece Fistülde mi Olur?
Gerçekten akıntı varsa büyük ihtimalle fistülden kaynaklanıyordur. Ayrıca nemli hemoroid memesinin dışarıda kalması, aşırı terleme, kontrolsüz dışkı kaçırma, anal dermatit (mayasıl) hastalıkları da akıntı gibi belirti verebilmektedir.